کتاب آشنایی با حسابرسی عملیاتی ترجمه : دکتر حسین کثیری و سیاوش نامنی

پیشــگفتار

تعداد حسابرسان داخلی و هدف کار آن­ها در دو دهه­ی اخیر، تواماً به صورت قابل ملاحظه­ ای گسترش یافته است. در میان فرصت­ها و مسئولیت­های جدید برای حسابرسان داخلی، یک نوع حسابرسی تحت عنوان حسابرسی عملیاتی پدیدار شده است. به علت سهم بالقوه ­ی حسابرسي عملياتي در دستیابی به اهداف سازمان، این حسابرسي نوظهور توجه زیادی را به خود جلب کرده است. حسابرسان داخلی مشتاق نیز مقالات زیادی پیرامون توصیف تجربیات خود در اجرای حسابرسی­ های عملیاتی نوشته­ اند. ادبیات حرفه­ای، تنوع گسترده­ای از شرایط و موقعیت­هایی که حسابرسی عملياتي در آن­ها اجرا می­شوند، منعکس می­کند.

طبق تعريف "حسابرسي عملياتی عبارت است از، فرايند منظم و سیستماتیک ارزيابي اثربخشي، کارايي و صرفه­ ی اقتصادي عمليات يک سازمان، در چارچوب کنترل‌هاي مديريت و گزارش نتايج ارزيابي همراه با پيشنهادهاي اصلاحي به افراد ذيصلاح". حسابرسي عملياتي وسيله‌اي براي ارزيابي عملکرد يک سازمان (سنجش ميزان مطابقت بين عملکرد واقعي و معيارهاي قابل قبول) با توجه به سيستم برنامه‌ريزي و کنترل مديريت فراهم مي‌نمايد. ارزيابي اثربخشي، کارايي و صرفه­ ی اقتصادي عمليات از اهداف اصلي حسابرسي عملياتي می­باشد. اثربخشي، به دستيابي يا انجام يک هدف اشاره دارد. کارايي، مربوط به چگونگي دستيابي به هدف، به­ خصوص انتخاب منطقي روش‌ها، رويه‌ها و فنون براي استفاده­ ی بهينه از منابع مي‌باشد. صرفه­ ی اقتصادي، استفاده­ی اثربخش و کارا از منابع برمبناي سودآوري در بلند مدت است.

در دوران توسعه با سرعت بالا، سخت است که یک تئوری یا ساختار مفهومي رایج به عنوان زیربنایی برای یک تعریف وسیع، متنوع از حسابرسي عملیاتی، آنگونه که در ادبیات حرفه­ای به وفور دیده می شود، ارائه گردد. بنابراین، این موضوع همراه با توسعه­ ی حسابرسی عملیاتی به وقوع می­ انجامد. در حقیقت، هیچ تعریف عمومی پذیرفته شده­ ای از حسابرسی عملیاتی، یا توافق عمومی برای چگونگی انجام و تکمیل این نوع حسابرسی­ ها وجود ندارد. در میان کسانی که حسابرسی­ های عملیاتی انجام می­دهند، طیف وسیعی از دیدگاه­ها و ویژگی­ها در مورد ماهیت، اهمیت و هدف این حسابرسی­ ها وجود دارد.

با نگاه به این شرایط، حسابرسی عملیاتی به دقت مورد توجه دانشکده­ها و دانشگاه‌هایي است که مرتبط با کمیته­ ی فرعی کمیته­ ی علمی انجمن حسابرسان داخلی می­باشند. این کمیته‌ها نیاز به تأليف یک کتاب معرف که بتواند در تدریس حسابرسی عملیاتی به دانشجویان و سایر افراد علاقه­ مند مفید باشد را مورد توجه قرار داده­ اند، بنابراین این کتاب به منظور رفع این نیاز تألیف شد.

"حسابرسی عملیاتی" به عنوان بخش جداناپذیری از "حسابرسی داخلی مدرن" تعریف می‌شود. در ادامه، این کتاب مي‌تواند یک متن آموزشي برای آموزش دوره­های حسابرسی عملياتي پیش از دانشگاه یا به عنوان نقطه­ ی شروع برای مباحث گسترده و تجزیه و تحلیل شرایط، در یک دوره­ ی دانشگاهی حسابرسی مورد استفاده قرار ­گیرد. این کتاب همچنين برای کساني که نیاز به آشنايي با یک تعریف از ماهیت، هدف و  نحوه­ ی اجرای فرايند حسابرسی عملیاتی دارند، مناسب خواهد بود.

در اين کتاب تلاش شده آنچه را که به تازگی باعث جلب توجه به اين موضوع شده که حسابرسی عملیاتی چیست و چگونه باید توسط بخش­های حسابرسی داخلی اجرا  و گسترش يابد، ارائه دهد. در اين کتاب بر مطابقت با استانداردهای کار حرفه­ای حسابرسی داخلی که در متن کتاب نیز به آن‌ها اشاره می‌شود، تأکید مي‌گردد. این کتاب، صرفاً مقدمه و آشنايي با حسابرسی عملیاتی است و یک کتاب نظري و يا راهنما با جزئیات زیاد در زمینه­ ی چگونگی مدیریت یک بخش حسابرسی داخلی یا انجام حسابرسی‌های ویژه نمی‌باشد.

مؤلفين اين کتاب مرهون راهنمایی­ها و حمایت پروفسور فردریک ال نیومن، رئیس دانشکده­ ی دانشگاه وابسته به کمیته­ ی فرعی انجمن حسابرسان داخلی در طی تمام مراحل این پروژه مي‌باشند و همچنین پذیرای ارزیابی­ ها و پیشنهادهای منتقدانه­ ی ارائه شده توسط کسانی مي‌باشند که این کتاب را مورد بازبینی قرار مي‌دهند.

                                                                   دي. جي. کسلر و جي. آر. کراکت